دیسک کمر به طور طبیعی در هر انسان وجود دارد و فتق یا بیرون زدگی دیسک سبب بروز درد و ناراحتی در انسان می شود.
دیسک کمر مانند بالشتک های ژلاتینی مانند است که برای جذب ضربه های وارده در بین استخوان ستون فقرات انسان قرار دارد.
دیسک کمر توسط رباط های متصل کننده استخوان نخاع به هم متصل است. کمر درد شایع ترین مشخصه فتق دیسک کمر است.
دیسک ها حرکات مهره ها را بر روی یکدیگر و خم و راست شدن و چرخش کمر را آسان تر کرده و از این طریق به کاهش فشار وارد شده بر ستون مهر ها و کاهش احتمال آسیب دیدگی کمک می کنند.
حرکات ناگهانی یا برداشتن اجسام سنگین و افزایش سن از مهم ترین عواملی هستند که می توانند منجر به بیرون زدگی دیسک کمر شود.
افزایش سن سبب کاهش آب دیسک ها و این وضعیت احتمال آسیب پذیری دیسک بین مهره ای را نتیجه ضربات وارده افزایش می دهد.
درد ناشی از فتق دیسک کمر می تواند بحدی زیاد باشد که فرد را خانه نشین کند.
پزشک و متخصص فیزیوتراپی پس از معاینه فیزیکی از روش های تشخیصی مانند سی تی اسکن، رادیو گرافی، ام آرآی و برای تشخیص دقیق تر و انتخاب روش درمانی مناسب تر برای درمان دیسک کمر استفاده می کند.
بیمار مبتلا به فتق دیسک کمر برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی و همچنین بازگشت به فعالیت های طبیعی خود باید هرچه سریع تر اقدامات درمانی همچون فیزیوتراپی دیسک کمر را دریافت کند.
پارگی دیسک کمر چیست؟
مشکل فتق دیسک گاهی اوقات لغزش یا پارگی دیسک کمر گفته میشود و بیشتر در قسمت پایین کمر اتفاق خواهد افتاد.
این مشکل یکی از رایج ترین دلایل درد در ناحیه کمر و ناحیه پا (سیاتیک) است. درد سیاتیک عموماً زمانی مشخص می شود که بخشی از عصب سیاتیک در اثر فتق دیسک، خار (زائده) استخوانی ستون فقرات یا تنگ شدن کانال نخاعی تحت فشار قرار بگیرد.
پیامد این امر التهاب، درد و بی حسی پا انسان خواهد بود. بین ۶۰ تا ۸۰ درصد افراد در طول زندگی خود کمر درد را تجربه می کنند. درصد بالایی از این افراد، به خاطر مشکل دیسک کمر به کمر درد یا درد در ناحیه پا دچار می شوند.
دیسک کمر گاهی اوقات می تواند بسیار دردناک باشد، اکثر افراد در طول چند هفته یا چند ماه با استفاده از روش های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی بهبود قابل توجهی می کنند. که در ادامه به بحث علایم دیسک کمر می پردازیم.
علائم و نشانه های فتق دیسک کمر
برای اکثر افرادی که به مشکل دیسک کمر مبتلا می شوند، درد کمر اولین علامت است این درد ممکنه برای چند روز ادامه دار باشد و سپس بهبود پیدا کند.
این شرایط اغلب با شروع یکباره درد پا، بی حسی، یا ضعف همراه است. درد در ناحیه پا در این شرایط معمولاً به زیر ناحیه زانو کشیده می شود و اغلب در قسمت پایین پا و قوزک نیز احساس خواهد شد.
درد از کمر یا باسن شروع شده و به سمت پاها ادامه میرود علائم فتق دیسک کمر می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کمر درد
- درد در ناحیه پا (سیاتیک)
- بی حسی یا احساس سوزش در پا
- احساس ضعف در پا
از دست دادن قدرت کنترل ادرار یا مدفوع (در موارد نادر). این شرایط نشان دهنده ایجاد مشکلات جدی تر به نام سندرم دم اسب است.
این مشکل به خاطر تحت فشار قرار گرفتن عصب انسان در ستون فقرات اتفاق خواهد افتاد. در صورت مشاهده این مسئله لازم است بلافاصله به فیزیوتراپیست مراجعه کنید.همه درمان جویان با درد به خاطر دیسک کمر و فرسایش آن به مراکز فیزیوتراپی می روند.
تشخیص فتق دیسک کمر
برای تشخیص فتق دیسک کم یا همان پارگی دیسک نیاز است که پزشکی با سابقه شمارا معاینه نماید و از معاینه های خاص به این منظور استفاده خواهد شد.
پزشک با اسکن ام آر آی (MRI) از ناحیه کمر بیمار میتواند تشخص دهد که آیا فتق دیسک وجود دارد یا خیر به همین دلیل اولین موضوع استفاده از اسکن ام آر آی است.
پس از بررسی علائم و سابقه بیماری شما، پزشک وضعیت ستون فقرات بیمار معاینه خواهد کرد. در طول فرآیند معاینه فیزیکی، پزشک آزمایش هایی مرتبط برای تعیین علت ایجاد درد در ناحیه کمر را انجام خواهد داد که شامل موارد زیر است:
آزمایش بالا بردن یک پا در حالت کشیده (SLR)
این آزمایش یک روش بسیار دقیق برای تشخیص ایجاد مشکل دیسک کمر در افراد زیر ۳۵ سال است. بیمار به پشت دراز کشیده و پزشک پای آسیب دیده وی را بلند خواهد کرد.
سپس زانو باید در حالت صاف و کشیده قرار بگیره؛ در صورتی که با انجام این حرکت درد در ناحیه پا و زیر زانو احساس شود، آزمایش مثبت بودن مشکل دیسک کمر مشخص خواهد شد.
روش درمان پارگی دیسگ کمر
از روش های درمان بدون جراحی پارگی دیسک کمر می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
فیزیوتراپی پارگی دیسک کمر
فیزیوتراپی نقش خوبی در بهبود دیسک کمر دارد. فیزیوتراپی مدرن نه تنها باعث تسکین فوری درد می شود، بلکه به بیمار آموزش های لازم درباره چگونگی تنظیم وضعیت بدن به صورتی که از آسیب دیدگی احتمالی بعدی جلوگیری شود نیز داده خواهد شد.
در مرکز فیزیوتراپی پیشرفته سبلان شرق، از روش های مختلف فیزیوتراپی و درمانی غیر جراحی برای درمان دیسک کمر استفاده میشود برخی از این روشها به شرح زیر است:
- ماساژ
- گرما و سرما درمانی
- آب درمانی فیزیوتراپی
- تحریک الکتریکی عصب از روی پوست
- کشش
- شاک ویوو درمانی
- تمرین های حرکتی
فیزیوتراپی از تکنیک های مختلف برای درمان بیمار و کاهش علائم پارگی دیسک کمر استفاده خواهد کرد. این روش های درمانی شامل روش های زیر است:
- ماساژ بافت نرم
- گرم و سرما درمانی
- تحریک الکتریکی (تحریک الکتریکی عصب از روی پوست)
- آب درمانی
برنامه درمانی فیزیوتراپی برای پارگی دیسک کمر معمولاً با روش های درمانی غیر فعال شروع خواهد شد. هنگامی که بدن به مقدار کافی بهبود پیدا کرد، روش درمانی فعال برای تقویت بدن و پیش گیری احتمالی از ابتلا مجدد شروع خواهد شد.
متخصص فیزیوتراپی در این شرایط با بیمار از نزدیک کار کرده و یک برنامه درمان پارگی دیسک کمر مناسب با توجه به شرایط درمان جوی تدوین خواهد کرد.
روش های درمان غیر فعال پارگی دیسک کمر
روش های درمان غیر فعال فیزیوتراپی برای مشکل فتق دیسک به شرح زیر هستند:
- ماساژ عمیق بافت
- درمان دیسک کمر
امروزه بیش از ۱۰۰ نوع ماساژ وجود دارد، اما ماساژ عمیق بافت یک روش ایده آل برای مشکل فتق دیسک است، زیرا در این روش فشار زیاد برای آزاد سازی گرفتگی و اسپاسم عضلات بکار می رود. اسپاسم می تواند باعث ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی عضلات آسیب دیده شود.
گرما و سرما درمانی
هر دو روش گرما و سرما درمانی دارای مزایای خاص خود هستند و متخصص فیزیوتراپی می تواند با استفاده ترکیبی از این روش ها به بهترین نتایج برای درمان علائم دیسک کمر دست پیدا کند.
فیزیوتراپیست می تواند از گرما برای افزایش جریان خون به نواحی هدف در بدن استفاده کند. خون می تواند به بهبود نواحی آسیب دیده با تامین اکسیژن و مواد غذایی اضافی کمک موثر نماید.
جریان خون می تواند ضایعات شیمیایی ناشی از اسپاسم عضلات را از محل خارج نماید. در طرف مقابل، سرما درمانی باعث کاهش چرخش خون در بدن خواهد شد.
انجام این کار باعث کاهش التهاب، اسپاسم عضلات و درد میشود. فیزیوتراپیست می تواند بسته های یخ را بر روی نواحی دیسک کمر قرار داده، از ماساژ یخ یا حتی اسپری مخصوص به نام فلوئورومتان به منظور خنک کردن بافت های ملتهب استفاده نماید.
آب درمانی
همانطور که از نام این روش مشخص است، در آن از آب برای درمان بیمار استفاده می شود. به عنوان یک روش درمانی غیر فعال، آب درمانی می تواند به سادگی شامل نشستن در یک وان گردابی یا دوش گرفتن با آب گرم باشد. آب درمانی می تواند به آرامی درد بیمار را کاهش داده و عضلات را ریلکس نماید.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)
دستگاه تحریک الکتریکی عصب از روی پوست از الکتریسیته جاری به منظور تحریک عضلات استفاده می کند. در ظاهر این روش درمانی ترسناک است، اما واقعاً دردی را برای بیمار به همراه ندارد.
برای این کار الکترودها به پوست چسبانده شده و الکتریسیته جاری با قدرت ناچیز به مسیر عصبی بیمار هدایت می شود.
این روش درمانی می تواند اسپاسم عضله را کاهش داده و باعث آزاد سازی اندورفین به عنوان یک مسکن طبیعی درد در بدن انسان شود.
کشش
هدف از کشش، کاهش تاثیرات ناشی از جاذبه بر ستون فقرات است. در این روش با کشیدن آرام، استخوان ها از هم فاصله می گیرند و به این ترتیب فتق دیسک کاهش پیدا می کند.
این روش درمانی مشابه قرار دادن جک زیر تایر پنچر اتومبیل است که می تواند فشار وارد شده بر روی تایر را کاهش دهد. امکان استفاده از این روش برای مهره های ستون فقرات یا کمر وجود دارد.
روش های درمان فعال
این روش ها می توانند به افزایش انعطاف پذیری، بهبود وضعیت قرار گرفتن بدن، قدرت، ثبات عضلات مرکزی، و حرکت مفاصل کمک موثر نمایند.
برای این کار ممکن است از یک برنامه حرکتی مناسب برای دستیابی به نتایج بهینه استفاده شود. این تمرین ها نه تنها می تواند از درد تکرار شونده دیسک کمر جلوگیری کند، بلکه علاوه بر این برای وضعیت سلامت کلی فرد نیز مفید هستند.
در این رابطه، دکتر متخصص کمر درد با بیمار بطور نزدیک کار کرده و به این ترتیب با توجه به وضعیت بیمار از یک برنامه مناسب بر اساس تشخیص مشکل و سابقه بیماری استفاده می نماید. این حرکت ها معمولاً به شرح زیر هستند:
ایجاد ثبات در عضلات مرکزی بدن
بسیاری از افراد نمی دانند که تا چه میزان قدرت عضلات مرکزی بدن بر سلامت ستون فقرات تاثیرگذار است. با انجام نرمش برای دیسک کمر ، عضلات مرکزی (در ناحیه شکم) به عضلات کمر برای حمایت از ستون فقرات کمک می نمایند.
با ضعیف شدن عضلات مرکزی بدن، فشار بیش از حد به عضلات کمر وارد می شود. متخصص فیزیوتراپی می تواند به بیمار آموزش های لازم را در ارتباط با تمرین های تقویتی و تثبیت کننده عضلات مرکزی بدن ارائه کند.
تمرین های انعطاف پذیری
یادگیری تکنیک های مناسب برای کشش و انعطاف پذیری می تواند بیمار را برای انجام تمرین های ایروبیک و تقویتی آماده نماید. این تمرین ها می توانند به حرکت ساده تر بدن با از بین بردن سفتی ایجاد شده در عضلات کمک موثر کنند.
تمرین در آب
در مقایسه با نشستن ساده در وان آب گرم یا دوش گرفتن که یک روش درمانی غیر فعال می باشد، انجام تمرین های حرکتی در آب شامل ایروبیک می تواند به بهبود وضعیت بدن بیمار بدون وارد شدن فشار غیر ضروری به آن کمک نماید.
تمرین های تقویتی عضله
برخورداری از عضلات قوی می تواند از ستون فقرات حمایت کرده و درد ایجاد شده به خاطر آسیب وارد شده به دیسک را بهتر کنترل نماید.
متخصص فیزیوتراپی می تواند به بیمار دارای مشکل دیسک کمر روش انجام تمرین های حرکتی تقویتی به منظور کمک به بیمار جهت جلوگیری از ایجاد درد را آموزش دهد.
در این رابطه به بیمار اصول خود مراقبتی آموزش داده شده و به این ترتیب بیمار با نحوه درمان علائم مشکل خود آشنا می شود. هدف نهایی این روش های درمانی، ایجاد آگاهی مناسب برای بیمار جهت انتخاب یک سبک زندگی بدون درد و پیش گیری از قرار گرفتن در موقعیت های آسیب زا می باشد.
تمرین های تقویتی عضله
مهم است که بیمار آشنایی مناسب درباره نحوه انجام تمرین های حرکتی و نیز حفظ شرایط کمر خود پس از پایان کامل برنامه فیزیوتراپی داشته باشد.
در صورتی که بیمار آموزش های دریافت شده در طول جلسات فیزیوتراپی را جدی نگیرد، نمی تواند از نتایج این درمان در بلند مدت بهره مند گردد. با مراقبت از وضعیت کمر، بیمار می تواند از ایجاد مشکل فتق دیسک در آینده پیش گیری نماید.
علائم پارگی دیسک کمر
به طور کلی هر دردی که در پشت و ستون فقرات انسان حس شود عامل اصلی فتق دیسک میباشد که در این بخش برخی از علائم پارگی دیسک کمر برای شما عزیزان قرار داده شده است:
- کمردرد مزمن و گاهی شدید
- انتشار درد به اندام ها تحتانی و دست ها
- تشدید درد با حرکات کمر
- تشدید و شروع درد با عطسه و سرفه
- تشدید پس از مدتی بی حرکتی
- ضعف و بی حسی اندام های تحتانی
- خشکی کمر بخصوص در ابتدای روز و شروع فعالیت
- بی حسی و گزگز کردن اندام ها
- گرفتگی عضلات کمر
- ضعف عضلات کمر
- اختلال در تعادل
- تشدید درد حین راه رفتن
- تشدید درد هنگام نشستن و بلند شدن
عوارض فتق پارگی دیسک کمر
- بی اختیاری ادرار و مدفوع
- کاهش و از دست دادن شدید حس و قدرت اندام های تحتانی
- فلج شدن موقتی یا دائمی
دلایل و عوامل پارگی دیسک
وارد شدن ضربه مستقیم به دیسک کمر (تصادفات رانندگی و یا سقوط از بلندی) بلند کردن و حمل اجسام سنگین فشار زیادی به دیسک ها وارد می کند و احتمال بیرون زدگی دیسک را افزایش می دهد.
شرایط شغلی و ورزشی که فشار زیادی به ستون مهره ها وارد می کند. خطر ابتلا به دیسک کمر در افرادی که رشته هایی مانند وزنه برداری انجام می دهند بسیار بالا است.
اضافه وزن و چاقی ریسک ابتلا به فتق دیسک کمر را چندین برابر می کند.
افزایش سن سبب کاهش تدریجی آب دیسک ها شده که می تواند احتمال آسیب دیدگی دیسک را افزایش دهد.
عادات نادرست حرکتی مانند خم شدن های مکرر
نشستن و ایستادن در وضعیت نادرست که فشار غیر طبیعی بر ستون مهره ها وارد می کند.
عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات و بیماری های ستون فقرات
وزن ناشی از قرار گرفتن نوزاد در حم زن باردار احتمال بروز کمر درد و مشکلات جدی تر مانند بیرون زدگی دیسک کمر را افزایش می دهد.
ضعف عضلات شکمی
کشیدگی غیر طبیعی ستون فقرات
وارد شدن فشار های تکراری به ستون فقرات
فعالیت بیش از حد بدنی
درمان پارگی دیسک کمر
درمان فتق دیسک کمر با روش های غیر جراحی همچون فیزیوتراپی دیسک کمر در اغلب بیماران موثر واقع شده و مشکلات بیمار را کاهش می دهد.
درمان فتق دیسک کمر با روش های غیر تهاجمی همچون فیزیوتراپی دیسک کمر می تواند درد و سایر عوارض بیماری را کاهش دهد.
متخصص فیزیوتراپی از متدهای درمان فیزیوتراپی دیسک کمر مانند لیزر پرتوان ، منوال تراپی ، سوزن خشک و تمرین درمانی استفاده می کند.
انجام ورزش های کششی و تقویتی فیزیوتراپی دیسک کمر می تواند وضعیت دیسک ها را بهبود بخشد.
در مراحلی از بیماری که علائم شعله ور شده است بیمار باید استراحت مطلق داشته و از انجام هرگونه فعالیتی که سبب تشدید می شود اجتناب کند.
قرار دادن کمپرس های گرم و سرد با تشخیص متخصص می تواند به تسکین درد کمک کند.
تجویز داروهای ضد درد غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن بطور موقتی درد را تسکین می دهد.
تزریق مستقیم داروهای کورتونی در محل درد توسط متخصص نیز در صورتی که درد شدید مانع از انجام فعالیت های عادی فرد می شود می تواند موثر واقع شود.
عمل جراحی که اغلب برای خارج کردن قسمت بیرون زده دیسک و به ندرت برای خارج کردن کل دیسک انجام می گیرد به عنوان آخرین درمان دیسک کمر و در صورت عدم موفقیت روش های ذکر شده انجام می گیرد.
جوش دادن دیسک ها توسط پلاتین و پیچ و مهره برای کاهش حرکات دیسک در موارد حاد می تواند در بیمار را تسکین دهد اگرچه سبب محدودیت حرکات ستون فقرات می شود.
