در حالت طبیعی ایستاده با زانوهای صاف، زمانی که قوزک‌ها کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، نباید فاصله چندانی بین زانوها وجود داشته باشد.
اگر به هر دلیلی فاصله بین زانوها افزایش یابد، درحالی که قوزک‌ها به هم چسبیده‌اند پا پرانتزی (ژنوواروم) نامیده می‌شود.
اگر به دقت به زانوهایتان نگاه کنید، متوجه می‌شوید زیاد هم موازی نیستند و حدود ۵ تا ۷ درجه به سمت داخل انحراف دارند.
این درجه از انحراف در افراد مختلف، طبیعی است. اما اگر از این حالت خارج شد احتمالا شما دچار اختلال پای پرانتزی هستید.
به علت کمانی شدن پاها در این بیماری اصطلاح زانوی پرانتزی به کار می‌رود. در حالت پرانتزی شدن ساق پاها به سمت داخل انحراف می‌یابد.
از آنجا که زانوی پرانتزی با ساختار اسکلتی پاها و زانوها در ارتباط است و با افزایش سن و کاهش میزان انعطاف‌پذیری دستگاه اسکلتی درمان آن به سختی امکان‌پذیر است و نیاز به روش‌های پرهزینه عمل را می‌طلبد، تشخیص و درمان زانوی پرانتزی زودهنگام، کلیدی‌ترین عامل موفقیت در درمان است.
علت ابتلا به زانوی پرانتزی:
زانوهای پرانتزی در چند حالت اتفاق می‌افتد. در افراد جوان‌تر اگر فقط یک زانو به این شکل باشد، علت آن احتمالا یکی از گزینه های زیر است:
ناهنجاری‌های رشدی، عفونت که استخوان‌های ران یا درشت نی را درگیر می‌کند، ضربه به صفحه رشد و در نتیجه تخریب صفحه رشد و وجود تومورهای استخوان‌های ران یا درشت نی
ولی اگر هر دو زانو به این شکل باشد (البته در چهار سال اول زندگی این حالت طبیعی است)، می‌تواند به دلایل زیر باشد :
ناهنجارهای مادرزادی، اختلالات راستای قامت، اختلال‌های تکاملی، کمبود ویتامین D در کودکی، اختلال هورمونی، ابتلا به آرتروز (شایع‌ترین علت)، اختلال‌های ناشی از شغل (مثل سوارکاران) و ابتلا به کلیه بیماری‌های استخوانی مثل پاژه یا بیماری بلانت
از دیگر علل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
* بیماریی‌های که باعث کاهش ماده معدنی استخوان میشوند (مثلاً بیماری راشیتیسم و استئومالاسی)
* به دنبال ضربات وارده (به ویژه به صفحه رشد)
* پارگی رباط های زانو
* شکستگی‌های انتهایی استخوان ران که منجربه بد جوش خوردن شده‌اند
* شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی (به علت بد جوش خوردن)
عوارض زانوی پرانتزی:
در اثر این حالت بعضی عضلات اطراف زانو سفت و بعضی ضعیف میشوند. در نظر بگیرید زانویی که به بیرون انحراف پیدا کرده، عضلاتی که در خارج ران قرار دارند، کوتاه و سخت می شوند و برعکس، عضلاتی که در سمت داخل ران قرار دارند، طویل و شل میشوند.
کشکک زانو به سمت خارج منحرف می‌شود بنابراین لیگامان‌هایی که از طرف خارج به کشکک‌ها می‌چسبند، سخت و آنهایی که از داخل می‌چسبند، شل میشوند (لیگامان رتیناکولوم).
تاندون عضلات هنگام چسبیدن به استخوان‌ها دارای ساختارهایی در زیر خود هستند که مانند بالشتک از چسبیدن تاندون به استخوان جلوگیری می‌کنند. به این بالشتک‌ها «بورس» گفته می‌شود.
عضلات در معرض کشش، فشار بیشتری به این بالشتک‌ها وارد و آنها را دچار التهاب می‌کنند، حالتی که در افراد مبتلا به آرتروز زانو زیاد دیده می‌شود و به آن «بورسیت» می‌گویند. این بورسیت‌ها نیز باید درمان شوند.
درجات زانوی پرانتزی
درجه شدت این بیماری را به سه دسته تقسیم کرده اند:
زانوی پرانتزی خفیف
زانوی پرانتزی متوسط
زانوی پرانتزی شدید
تشخیص زانوی پرانتزی:
حالت پاها در طول دوره‌ی کودکی به‌آرامی تغییر پیدا می‌کند. این تغییرات باید در معاینات دوره‌ای انجام‌شده تحت نظر گرفته شوند.
درصورتی‌که وضعیت نگران‌کننده باشد، عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس یا اسکن MRI می‌تواند قدم بعدی باشد.
معاینه در حالت خوابیده به پشت انجام می‌گیرد. زانوها را کاملا باز کنید و قوزک‌های داخلی هر دو پا را به هم بچسبانید و تا حد ممکن استخوان‌های کشکک را به سمت هم بچرخانید.
اگر فاصله دو زانو در این حالت بیش از سه سانتی‌متر باشد، به بررسی پزشکی نیاز دارد.
پزشک معمولا با گرفتن عکس ایستاده از کل اندام تحتانی و محاسبات خاص، ارزیابی دقیق‌تری انجام خواهد داد.
درمان زانوی پرانتزی در کودکان:
تا قبل از چهار سالگی درمان‌هایی غیر از جراحی انجام می‌شود که شامل استفاده از انواع اُرتوزهای زانو، قوزک پا و پنجه پا است.
گاه از بریس‌های دینامیک یا اسپیلیت استفاده می‌شود.
بعد از چهار سالگی اگر ناهنجاری خیلی بارز باشد، باید با جراحی اصلاح شود.
بعد از چهار سالگی با توجه به مورد درباره درمان تصمیم‌گیری می‌شود.
درصورتی‌که عارضه‌ی پای پرانتزی بهبود پیدا نکرده و یا پس‌ازاین‌که کودک شروع به راه رفتن کرد، این عارضه بدتر شود، ممکن است از وسایل طبی اصلاح‌کننده استفاده شود.
این بریس‌ها که با نام ارتزهای سفارشی زانو – مچ پا – کف پا (KAFO) شناخته میشوند، طوری طراحی‌شده‌اند که از خم شدن زانو جلوگیری کنند و باید به‌طور شبانه‌روزی (۲۳ ساعت در روز) مورداستفاده قرار بگیرند.
طرز عمل این بریس‌ها به‌گونه‌ای است که فشار واردشده را از روی زانو برداشته و به آن اجازه‌ی رشد طبیعی می‌دهند.
کودکان کم سن مبتلا به این بیماری، درصورتی‌که استفاده از بریس بتواند عارضه‌ی آنها را اصلاح کند، نیازی به عمل جراحی نخواهند داشت.
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان:
ورزش برای زانو پرانتزی عموماً بر روی تقویت عضلات اطراف زانو متمرکز بوده و با کاهش فشار وارده بر روی مفاصل و تاندون‌ها، زانوی پرانتزی را بهبود می‌بخشد.
با این‌حال ورزش‌های پا تنها زمانی مؤثرند که زانوی پرانتزی خفیف باشد.
یکی از تمرینات پا که می‌توان آن را به‌آسانی انجام داد قرار دادن وزنه بین پاهاست.
به‌طوری‌که فرد ابتدا به پشت بر روی زمین خوابیده و پاهای خود را خم می‌کند.
سپس یک وزنه‌ی ۵ کیلوگرمی را با کف پاهای خود گرفته و سعی می‌کند آن را به باسن یا پشت خود برساند.
این کار باید چندین مرتبه تکرار شود.
رژیم ویتامین D
پای پرانتزی ممکن است در اثر کمبود ویتامین D نیز ایجاد شود.
برای مثال نرمی استخوان (که اساساً در اثر کمبود ویتامین D بروز می‌کند) می‌تواند موجب ایجاد پای پرانتزی شود.
درنتیجه افزایش سطح ویتامین D در رژیم غذایی می‌تواند از بروز بیماری نرمی استخوان جلوگیری کرده و درنتیجه مانع از ایجاد زانوی پرانتزی در فرد شود.
درمان زانوی پرانتزی در بزرگسالان با فیزیوتراپی
درمان فیزیوتراپی یکی از بهترین و مهمترین روشها برای پیشگیری و درمان انحرافات زانو میباشد.
ضعف عضلات نزدیک کننده‌ی ران معمولاً با زانوی پرانتزی و بدریختی بدن ارتباط مستقیم دارد.
به همین دلیل برای داشتن بدنی با وضعیت مناسب، باید عضلات نزدیک کننده‌ی ران‌ها تقویت شوند.
در زیر به تعدادی تمرین تقویتی برای این عضلات و مفاصل شما اشاره می‌کنیم.
۱حرکت اصلاحی ابداکتور:
یک توپ کوچک را مابین پاهای خود بگذارید. سپس با قسمت داخلی زانوها بر توپ فشار بیاورید.
تا جایی که می‌توانید سعی کنید این فشار‌ها طولانی‌تر و محکم‌تر باشند.
۲. حرکت اصلاحی لگاپ اُریب
مجموعه تمرینات لگاپ (بالا آوردن پا) از جمله بهترین حرکات اصلاحی پای پرانتزی به شمار می‌آیند.
به پهلو بر روی زمین بخوابید و برای راحتی گردن دست خود را بالشت قرار دهید.
پای بالایی را به داخل آورده و کف آن را بر روی زمین بگذارید.
سپس پای زیرین را به سمت جلو بکشید و تا جایی که در توان دارید به آرامی بالا بیاورید.
کمی صبر کرده، این حالت را حفظ کنید. سپس به حالت ابتدایی تمرین برگردید.
۳. حرکت اصلاحی لگاپ ساده
همانند حرکت قبل به پهلو بخوابید. اما این بار پای زیرین را حرکت ندهید و از آن فقط به عنوان پایه تعادل بدن استفاده کنید.
پای بالایی را به سمت بالا در زاویه‌ای ۴۵ به سمت جلو بکشید. کمی این حالت را تحمل کنید.
سپس پای خود را به آرامی پایین بیاورید و حرکت را دوباره تکرار کنید.
۴. حرکت اصلاحی لگاپ عمود
مطابق شکل ابتدا روی زمین به پهلو دراز بکشید.
سپس یکی از پاهایتان را صاف و پای دیگر را در پشت پای خود قرار دهید.
به آرامی پای صاف خود را به بالا برده و ۲۰ تا ۶۰ ثانیه، بطوری که کشش را درون ران پای خود حس کنید. نگه دارید.
سپس همین حرکت را به مدت ۲۰ تا ۶۰ ثانیه با پای دیگر خود انجام دهید.
۵. حرکت کششی داخل ران
روی زمین بنشینید و هر دو پای خود را صاف کنید. سپس یکی از پاهای خود را بصورت ضربدری در خارج ران پای دیگر خود قرار داده وآرنج دست مخالف خود را دور زانویتان گذاشته و به سمت خود بکشید.۲۰ تا ۶۰ ثانیه در همین حالت قرار بگیرید .
سپس زانویتان را رها کنید. سپس این حرکت را با پای دیگرتان نیز انجام دهید.
۶. حرکت کششی نرمه ساق پا
ابتدا روی صندلی نشسته، یکی از پاهای خود را بالا آورده و صاف نگه دارید.
حرکت خم کردن پا از مچ را انجام داده و پای خود را چندین بار (حدود ده بار) به عقب و جلو خم کنید.
سپس همین کار را با پای دیگرتان انجام دهید.
استفاده از بریس و گچ گرفتن پا
توصیه‌ها و روش‌های درمانی فقط با نظر متخصص ارتوپدی یا متخصصین فیزیوتراپیست تجویز می‌گردد.
همچنین در صورتی که ناهنجاری زانوی پزانتزی از نوع ساختاری نباشد بهتر است تمرینات درمانی را زیر نظر کارشناسان فیزیوتراپی انجام دهید.
اصلاح این نوع ناهنجاری نیاز به اصلاح ساختار اسکلتی دارد که فقط در موارد شدید توصیه به استفاده از جراحی برای اصلاح این وضعیت می‌شود.
کلمات مرتبط :
فیزیوتراپی با بیمه تامین اجتماعی – فیزیوتراپی با بیمه بانک – فیزیوتراپی در شرق تهران – فیزیوتراپی در نامجو – فیزیوتراپی در نظام آباد
فیزیوتراپی در مدنی
