پارگی رباط صلیبی و فیزیوتراپی آن از جمله شایع ترین آسیب ورزشی در بین ورزشکاران حرفه ای و آماتور در دنیا است. سالانه بسیازی از بیماران برای درمان فیزیوتراپی بعد از جراحی های رباط صلیبی به مراکز فیزیوتراپی مراجعه میکنند.
اما شاید برای بسیاری از ما جالب باشد تا بدانیم مکانیسم اسیب، درمان و روند درمان فیزیوتراپی ان به چه شکل است که ما به اختصار به ان میپردازیم.
• پارگی رباط صلیبی در ورزشهای غیر تماسی:
– شنیده شدن یک صدای تق (pop) همراه با آسیب رباط صلیبی
معمولاً این صدا هنگامی که فرد ناگهان تغییر مسیر داده یا ناگهان در هنگام دویدن ایستاده است و یا در هنگام افتادن روی پا بعد از پرش شنیده شده و به دنبال آن التهاب و تورم در زانو ایجاد شده است.
– در عرض چند ساعت خون در مفصل تجمع پیدا کرده است ( همارتروز ).
– فرد معمولاً نتوانسته است بخاطر درد و تورم یا ناپایداری زانو به فعالیت ادامه دهد.
• پارگی رباط صلیبی در ورزشهای تماسی و ضربات با انرژی بالا:
– صدمات ورزشی رباط صلیبی معمولاً با آسیب دیدگی دیگر رباطهای زانو ( رباط جانبی داخلی یا جانبی خارجی زانو ) یا مینیسک‌های زانو همراهی دارد.
– اعمال یک نیروی شدید از سمت خارج به داخل به زانو می تواند منجر به یک سه گانه آسیب دیدگی شامل آسیب رباط صلیبی, آسیب رباط جانبی داخلی زانو و آسیب تاخیری منیسک داخلی شود.
معاینه بالینی
• مشاهده دقیق زانو برای بررسی تجمع مایع در مفصل زانو یا تغییر شکل استخوانی ( شکستگی احتمالی ) طبق تحقیقات انجام شده در آسیب استخوانی تجمع سریع مایع در مفصل ۷۲% ارتباط با آسیب رباط صلیبی قدامی دارد.
• معاینه دامنه حرکات مفصل زانو (مخصوصا بازشدن کامل زانو): در صورتی که زانو کامل باز تشود امکان آسیب دیدگی منیسک های زانو را مطرح می کند.
• لمس ساختارهای استخوانی توسط متخصص طب ورزشی یا متخصص ارتوپد امکان دارد منجر به شناسایی شکستگی استخوان خفیفی مثل شکستگی استخوان درشت نی یا آسیب ران و شکستگی استخوان ران شود.
• لمس خطوط مفصلی زانو برای ارزیابی آسیب احتمالی منیسک ها لازم است. همچنین باید رباطهای جانبی زانو معاینه شوند.
• انجامLachman test تست لاکمن بعد از رفع یا کاهش درد بیمار باید برای ارزیابی رباط صلیبی صورت گیرد به این صورت که فرد روی تخت خوابیده و زانو را در وضعیت خم شدگی ۲۰ تا ۳۰ درجه قرار می دهیم با دست چپ ران را می گیریم و با دست راست پشت قسمت فوقانی ساق را به جلو و طرف خود می کشیم.
چنانچه در سمت آسیب دیده مقدار جابجا شدگی به جلو نسبت به سمت سالم در پای دیگر بیش از ۳ میلی متر باشد غیر عادی است و نمایانگر آسیب است.
• انجام تست کشیدگی به جلو یا Ant. drawer test به علت اسپاسم عضلات پشت ران ( عضلات همسترینگ ) به این علت که تست را تحت تاثیر قرار می دهد کمتر قابل اعتماد است. برای انجام تست بیمار به پشت خوابیده و زانوها را در وضعیت خم شدگی ۹۰ درجه قرار می دهد.
فیزیوتراپیست جلوی وی نشسته و با دو دست پشت قسمت زیر زانو را می گیرد و ساق را به سمت خود می کشد و در صدمه دیدن رباط صلیبی قدامی زانو استخوان درشت نی جلو می آید
علل آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی
• ورزشهای پر خطر برای آسیب دیدگی ACL : ورزش فوتبال , اسکی , بسکتبال و بیسبال و کشتی مسئول ۷۸% از جراحات مرتبط با ورزش رباط صلیبی قدامی زانو هستند.
• جنس : صدمه و آسیب ورزشی زنان در محل رباط صلیبی قدامی زانو بیشتر از مردان می باشد.
• کفش ورزشی : کفش های ورزشی که کناره های آنها سفتتر و محکمتر از وسط کف آنها می باشد بیشتر فرد را مستعد صدمه دیدگی ورزشی می کند.
ام آر آی:
• برای تشخیص آسیب های ACL حدود ۹۵% حساسیت دارد. همچنین با آن می توان کوفتگی و آسیب استخوان ران و تیبیا را که در ۹۰% از موارد آسیب رباط صلیبی قدامی وجود دارند تشخیص داد.از MRI زانو جهت تصمیم گیری برای جراحی زانو استفاده می شود.
درمان و فیزیوتراپی پارگی رباط صلیبی
فاز حاد:
چنانچه جراحی زانو لازم باشد معمولاً جراح زانو آن را ۳ هفته به تاخیر می اندازند تا التهاب کاهش یافته و از عوارضی مثل خشکی مفصل زانو بدنبال جراحی سریع جلوگیری شود.
باید در این سه هفته عضلات جلو و عقب ران و دامنه حرکتی مفصل زانو تقویت یافته و افزایش یابد که این امر می تواند به کاهش تجمع مایع مفصلی زانو و بدست آوردن سریع توان عضلانی عضلات موثر روی مفصل زانو ( عضله چهار سر ران و عضلات همسترینگ ) بعد از عمل کمک کند.
برای تصمیم به جراحی توجه به چند فاکتور مهم است مثل سطح فعالیت ورزشی قبل از صدمه دیدگی زانو , صدمات همراه , تمایل برای ادامه همان رشته ورزشی و میزان شلی و ناپایداری مفصل زانو .
جراحی زانو در آسیب رباط صلیبی می تواند بصورت ترمیم داخل یا خارج مفصلی رباط صلیبی قدامی باشد, در روش جراحی داخل مفصلی توسط روش آرتروسکوپی زانو داخل مفصل را مشاهده و به کمک ابزار آرتروسکوپ رباط پاره شده را بصورت اولیه یا با استفاده از رباط زیر کشکک یا رباط سمی تندینوس یا گراسیلیس ترمیم می کنند.
در روش جراحی خارج مفصلی زانو هم با استفاده از بخشی از نوار فیبری خارج ران به نام ایلیو تیبیال تراکت زانو را در سمت خارجی در بیرون سطح مفصلی پایدار می کنند. انتخاب بین این دو روش بسته به نظر جراح دارد و امری تخصصی است.
درمان غیر جراحی پارگی ACL معمولا برای افراد مسن و آنهایی که قصد پرداختن به ورزش های شدید و رقابتی را ندارند در نظر گرفته می شود .در شکل روبرو نمایی از ترمیم خارج مفصلی رباط صلیبی زانو را مشاهده می کنید.
فیلم عمل رباط صلیبی زانو
فاز بهبودی پارگی رباط صلیبی : سه فاز دارد
• فاز اول : دو هفته اول بعد از جراحی را شامل می شود و هدف در آن رسیدن به بازشدگی کامل زانو ( Full extension ) و حفظ قدرت عضلانی عضله چهارسر رانی و کاهش تورم و نیز توانایی خم کردن زانو در حد نود درجه است.
• فاز دوم : هفته سوم تا پنجم بعد از عمل را شامل می شود و هدف در آن حفظ توانایی باز کردن کامل زانو و افزایش میزان خم شدن زانو به بیش از ۹۰ درجه تا رسیدن به خم شدگی کامل زانو است.
• فاز سوم : هفته ششم را شامل می گردد و هدف در آن افزایش قدرت و سفتی عضلانی است و بدنبال این مرحله به آرامی به ورزش باز می گردیم.بدون انجام تمرینات کافی در دوره بعد از جراحی بازگشت به ورزش به زمانی معادل ۹-۶ ماه زمان نیاز دارد.
عوارض
• خشکی مفصلی و آرتروز زانو ( استئو آرتریت زانو )
• ناپایداری مفصل زانو یا افزایش لغزندگی زانو
• درد و محدودیت حرکات مفصل زانو
پیش آگهی
• میزان موفقیت جراحی رباط ACL 95-82% است. و در بهترین شرایط شش ماه بعد از آسیب می توان به میادین ورزشی بازگشت.
فیزیوتراپی در پارگی رباط صلیبی (A.C.L) قسمت دوم
فیزیوتراپی بعد از ترمیم لیگامان متقاطع قدامی به پنج تا هفت مرحله تقسیم می شود که در هر مرحله اهدافی در نظر گرفته شده و جهت رسیدن به آن اهداف تمرینات لازم انجام میشود که انجام تمرینات، زیر نظر جراح و فیزیوتراپیست بیمار صورت می گیرد تا بهترین نتیجه درمان حاصل شود.
در پیوندهای ACL ضعیف ترین و آسیب‌پذیرترین مرحله جایگزینی رباط، دو الی سه ماه اول است بنابراین تا آن زمان نباید فشار زیادی به رباط وارد شود.
طول دوره درمان ۶ تا ۹ ماه است که در این مدت بیمار باید تحت نظر جراح و فیزیوتراپیست باشد.
تمرینات توانبخشی بعد از جراحی رباط صلیبی زانو
-مرحله اول : از روز جراحی تا پایان هفته دوم
-مرحله دوم : از هفته دوم تا پایان هفته چهارم
-مرحله سوم : از هفته چهارم تا پایان هفته دهم
-مرحله چهارم تا ششم : از هفته دهم تا ماه دهم
مرحله اول :
از روز جراحی تا پایان هفته دوم
اهداف این مرحله شامل:
۱-زانو تا ۹۰ درجه خم شود.
۲-عضله چهار سر تقویت شود.
۳-راه رفتن بیمار به طور نرمال انجام شود.
۴-عضلات پشت ران تقویت شود.
تمرینات
۱-جهت کنترل درد و تورم، از یخ، تحریک الکتریکی و اسپیلنت مناسب به مدت چند روز استفاده می شود.
۲-حرکات موبیلیزیشن پاتلا در تمام جهات خصوصا در جهات فوقانی و تحتانی انجام میشود.
۳-در صورت ضعف شدید عضله چهار سر،از تحریک الکتریکی جهت بازآموزی استفاده می شود.
۴-جهت تقویت عضله چهار سر، زانو را به تخت فشار داده و تا ۶ ثانیه نگه داشته میشود.
۵- جهت تقویت عضلات پشت ران در حالت دمر زانو به کمک پای سالم خم و راست می شود.
۶- اگر زانو لقی نداشته باشد در تمام جهات، پا صاف بالا برده می شود.
بیمار با استفاده از عصای زیر بغل و بریس فانکشنال راه رفتن طبیعی را آموزش ببیند و تا آخر هفته دوم ۵۰ تا ۷۰ درصد وزن بدن را تحمل کند و در این مدت لبه تخت نشسته و زانو را تا ۹۰ درجه خم کند ولی باید برای صاف کردن زانو از پای مقابل استفاده کند که در غیر این صورت لیگامان ACLپاره می شود.
مرحله دوم :
از هفته دوم تا پایان هفته چهارم
۱-زانوی بیمار به طور کامل صاف شود.
۲- بیمار بدون عصا و به طور نرمال راه برود.
۳- عمل انقباض عضله چهار سر به طور دقیق انجام شود.
تمرینات
۱- بیمار لبه تخت نشسته و زانوی خود را صاف کند.
۲- در حالت به شکم خوابیده، زانوی بیمار صاف شود.
۳- اگر زانو تا ۱۰۰ درجه خم می شود از دوچرخه ثابت استفاده شود.
۴- تمرینات بالا رفتن از پله از طرف جلو و از طرف پهلو انجام شود.
مرحله سوم :
از هفته چهارم تا پایان هفته دهم
۱-زانو باید تا آخر صاف و خم شود.
۲-عضله چهار سر و عضلات پشت ران به طور کامل تقویت شود.
۳-بیمار به طور آهسته به جلو و عقب بدود.
مرحله چهارم تا ششم :
از هفته دهم تا ماه دهم
این دوره درمان برای افرادی است که به صورت حرفه ای ورزش می کنند و لذا ورزش‌هایی از قبیل درجا دویدن و مارپیچ دویدن اضافه می شود تا ورزشکار بتواند به ورزش حرفه ای خود برگردد و در این مدت قدرت عضله چهار سر باید ۸۵ درصد عضله چهار سر سمت مقابل و قدرت عضلات همسترینگ ها باید ۹۰ درصد قدرت عضلات همسترینگ سمت مقابل باشد و زانو تا ۱۳۵ درجه خم شود و به طور کامل صاف شود.
برنامه دویدن بعد از جراحی پارگی رباط صلیبی زانو
ورزشکارانی که تحت عمل جراحی ترمیم رباط صلیبی قدامی زانو قرار می گیرند بعد از گذراندن درمانهای اولیه فیزیوتراپی می بایست آماده انجام حرکات دشوارتر شوند تا بتدریج توانائی حضور در ورزش مورد نظر را کسب نمایند .
برنامه دویدن که عمدتا بعد از ماه سوم بعداز عمل آغاز میشود از اهمیت زیادی برخوردار است به همین دلیل سعی شد این برنامه آماده و در دسترس قرار گیرد . اما به خاطر داشته باشید قبل از شروع برنامه دویدن می بایست بتوانید تعدادی از حرکات را زیر نظر فیزیوتراپیست انجام داده تا در صورت آمادگی به شما اجازه شروع دویدن داده شود .
به خاطر داشته باشید برنامه زیر می تواند متناسب با وضعیت شما تغییر کند .
۱– هفته اول بعد از درمان فیزیوتراپی
ابتدا ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۴۰۰ متر با شدت ۵۰% بدوید . این دوره را ۴ بار تکرار کنید . ۳ روز در هفته .
۲– هفته دوم بعد از درمان فیزیوتراپی
ابتدا ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۸۰۰ متر با شدت ۵۰% بدوید . این دوره را ۲ بار تکرار کنید . ۳ روز در هفته .
۳– هفته سوم بعد از درمان فیزیوتراپی
ابتدا ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۱۶۰۰ متر با شدت ۵۰% بدوید در ادامه ۴۰۰ متر راه بروید . این دوره را ۱ بار انجام دهید . ۳ روز در هفته .
۴– هفته چهارم بعد از درمان فیزیوتراپی
ابتدا ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۴۰۰ متر با شدت ۵۰% بدوید در ادامه ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۸۰۰ متر با شدت ۷۵% بدوید سپس ۴۰۰ متر راه بروید . این دوره را ۲ بار تکرار کنید. ۳ روز در هفته .
۵– هفته پنحم بعد از درمان فیزیوتراپی
ابتدا ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۱۶۰۰ متر با شدت ۷۵% بدوید در ادامه ۴۰۰ متر راه بروید . این دوره را ۲ بار تکرار کنید. ۳ روز در هفته .
۶– هفته ششم بعد از درمان فیزیوتراپی
ابتدا ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۴۰۰ متر با شدت ۷۵% بدوید در ادامه ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۸۰۰ متر با شدت ۱۰۰ % بدوید و دوره را با ۴۰۰ متر پیاده روی تمام کنید . این دوره را ۲ بار تکرار کنید. ۳ روز در هفته .
۷– هفته هفتم بعد از درمان فیزیوتراپی
ابتدا ۴۰۰ متر راه بروید سپس ۱۶۰۰ متر با شدت ۱۰۰% بدوید در ادامه ۴۰۰ متر راه بروید . این دوره را ۲ بار انجام دهید . ۳ روز در هفته
مرکز فیزیوتراپی سبلان شرق بعنوان یکی از مجهزترین مراکز فیزیوتراپی در تهران و منطقه شرق تهران ، با کادر علمی مجرب و توانمند در درمان بیماران اسیبهای ورزشی ، اماده است تا به هموطنان عزیز جهت بهترین درمان ، مشاوره لازم را ارائه دهد.
ضمنا این مرکز جهت رفاه حال بیماران محترم ، با اکثر بیمه های پایه و تکمیلی قرار داد منعقد کرده تا بیماران از لحاظ هزینه های درمان ، دغدغه ای نداشته باشند.
برای تماس با ما و همچنین رزرو وقت وارد صفحه ی “تماس با کلینیک فیزیوتراپی سبلان شرق” شوید.
