آیا به دنبال یک راهکار موثر برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به آسیب نخاعی هستید؟ در مقاله‌ی ما، با جزئیاتی علمی و کاربردی به ورود به دنیای فیزیوتراپی برای آسیب نخاعی پرداخته و نحوه ی این تکنیک‌های حیاتی در بهبود عملکرد فیزیکی، کاهش درد، و ارتقاء روحیه مبتلایان توجه خواهیم کرد.
با ما همراه شوید تا اطلاعات بروز و راهنمایی‌های حیاتی را برای بهبود سلامتی و کیفیت زندگی در اختیار داشته باشید.
منظور از آسیب طناب نخاعی چیست ؟
آسیب طناب نخاعی زمانی اتفاق می‌افتد که یک جراحت یا روند بیماری به نخاع آسیب برساند. نخاع مجموعه‌ای از اعصاب است که از پایه مغز به سمت کمر می‌رود. توسط مهره‌ها (استخوان‌هایی که ستون فقرات را تشکیل می‌دهند) محافظت می‌شود و بزرگراه ارتباطی بدن است. نخاع پیام‌هایی را برای کنترل حرکت، تأمین عصب در اندام‌های داخلی و احساس در بقیه بدن از مغز به عقب و جلو می‌فرستد.
آسیب طناب نخاعی ممکن است به صورت یک آسیب کامل یا ناقص طبقه بندی شود.
آسیب کامل طناب نخاع
وقتی آسیب طناب نخاعی کامل باشد، پیام‌ها دیگر نمی‌توانند منتقل شوند. در نتیجه احساس از دست می‌رود و منجر به از دست دادن حرکت (فلج) در زیر قسمت آسیب‌دیده نخاع می‌شود.
در یک آسیب ناقص، میزان عملکرد باقی مانده بسته به آسیب اعصاب و عضلات، اندام‌ها یا ناحیه حسی که تأمین می‌کنند، متفاوت خواهد بود. SCI همچنین می‌تواند بر عملکردهای دیگر مانند تنفس، کنترل روده و مثانه و عملکردهای جنسی تأثیر بگذارد.
آسبل در ناحیه گردن
اگر آسیب در ناحیه گردن باشد که باعث از دست دادن یا اختلال در عملکرد بازوها، تنه و پاها شود، آسیب طناب نخاعی به صورت چهارگانه (تتراپلژیک)طبقه بندی می‌شوند.
اگر آسیب در قسمت میانی یا کمر باشد، SCI به عنوان پاراپلژیک شناخته می‌شود. به این معنی که عملکرد شما در پاها و احتمالا در تنه، بسته به سطح آسیب‌دیدگی، از بین رفته یا مختل شده است.
به ادامه به دلایل آسیب نخاعی و فیزیوتراپی آن می پردازیم.
دلایل آسیب طناب نخاعی چیست؟
دو دلیل عمده برای آسیب طناب نخاعی وجود دارد.
دلیل اول
اولین مورد به عنوان آسیب طناب نخاعی تروماتیک (tSCI) شناخته می‌شود. این بدان معناست که آسیب به دلیل ضربه خارجی یا صدمه به نخاع ایجاد شده است.
مهم ترین دلایل tSCI تصادفات رانندگی، سقوط، حوادث ناشی از ورزش یا فعالیت‌های تفریحی مانند غواصی در آب‌های کم عمق یا حمله شدید است.
آسیب‌های تروماتیک طناب نخاعی بیشتر از زنان با میزان ۲:۱ بر مردان تأثیر می‌گذارد و بیشتر در جمعیت جوان رخ می‌دهد.
دلیل دوم
دلیل دوم SCI غیر تروماتیک (ntSCI)است و هنگامی اتفاق می‌افتد که روند بیماری، عفونت یا تومور به طناب نخاعی آسیب بزند یا به نخاع فشار وارد کند و باعث از بین رفتن عملکرد آن شود.
چگونه فیزیوتراپیست به درمان آسیب طناب نخاعی کمک می کند؟
صرف نظر از علت و سطح آسیب طناب نخاعی، ممکن است تغییراتی در نحوه مراقبت فرد آسیب دیده از خود، جابجایی در خانه یا جامعه و مشارکت در فعالیت های کاری، ورزشی یا تفریحی او ایجاد شود.
در این مرحله فیزیوتراپی برای آسیب نخاعی اهمیت پیدا می کند. یک فیزیوتراپیست می تواند از طریق توانبخشی و مدیریت مشکلات طولانی مدت مربوط به زندگی با آسیب طناب نخاعی در هر مرحله از آسیب‌دیدگی (بلافاصله پس از آسیب یا بعد از شروع علائم) به بیمار کمک کند.
فیزیوتراپیست آموزش، تمرینات، تجهیزات و استراتژی‌هایی را برای مدیریت فعالیت‌های عملکردی ارائه می‌دهد. این آموزش‌ها ممکن است شامل تکنیک‌های آموزش به خانواده یا افراد دیگر برای حمایت از بیمار در صورت لزوم باشد.
مراحل فیزیوتراپی آسیب نخاعی
در طی مرحله اولیه و حاد، فیزیوتراپیست بر توانایی‌های فعلی عملکردی و نیازهای اساسی بیمار متمرکز خواهد شد. اگر آسیب طناب نخاعی از نوع تروماتیک باشد، فیزیوتراپیست سایر آسیب‌ها یا مشکلات پزشکی را که رخ داده است نیز درمان می‌کند.
سایر اهداف کلیدی درمان شامل پیشگیری از مشکلات ثانویه مانند زخم بستر و مشکلات ریوی، جلوگیری از هرگونه آسیب بیشتر به طناب نخاعی و کمک به سازگاری با شرایط جدید است.
با پیشرفت درمان، تمرکز درمان به کار در جهت بازگشت به خانه و دستیابی به اهداف مشخص تبدیل خواهد شد. اهداف برای هر فرد متفاوت خواهد بود.
برخی از افراد می خواهند در مراقبت از خود تا آنجا که ممکن است استقلال داشته باشند، در حالی که دیگران ممکن است بخواهند به کار خود برگردند، یا ورزش کنند و این را بر استقلال در سایر کارها مقدم بدانند. یک فیزیوتراپیست به شناسایی اهداف خاص و فردی کمک می کند و سپس برنامه هایی برای دستیابی به این اهداف تدوین می کند.
فیزیوتراپیست ها ارزیابی می کنند که چگونه آسیب بر توانایی حرکت تأثیر گذاشته است و استراتژی هایی را برای کمک به بهینه سازی حرکت و عملکرد به کار می گیرند.
مراحل درمان
کمک به بازیابی یا به حداکثر رساندن توانایی استفاده از اندام آسیب دیده و حفظ قدرت در اندام های تحت تأثیر.
آموزش روش های جدید برای جابجایی، انتقال و مراقبت از خود
آموزش نحوه کمک به دوستان و خانواده در انجام فعالیت های روزمره، فعالیت در جامعه و سایر فعالیت ها.
آموزش مهارت های حرکتی طولانی مدت مانند راه رفتن با وسایل کمکی یا آموزش مهارت های استفاده از صندلی چرخدار.
ارائه آموزش، تمرین وبریس برای جلوگیری از مشکلات حرکتی در آینده یا مسائل مربوط به کاهش تحرک مانند بیماری های تنفسی، زخم های فشار و محدود شدن حرکت مفصل.
کار با سایر اعضای تیم برای شناسایی و به دست آوردن تجهیزات لازم برای پشتیبانی از توانایی‌های عملکردی.
یک فیزیوتراپیست می تواند به افرادی که دچار SCI شده‌اند، کمک کند تا حداکثر توانایی جسمی خود را کسب کنند. اهداف و اولویت‌ها ممکن است در طول مسیر تغییر کنند.
در طول توانبخشی، یک فیزیوتراپیست پیشرفت درمان را کنترل کرده و به دستیابی یا اصلاح اهداف بهبودی کمک می‌کند. پس از اتمام توانبخشی اولیه، جستجوی درمان پیگیری با یک فیزیوتراپیست برای حفظ یا ادامه عملکرد، استقلال و مشارکت در جامعه ممکن است مفید باشد.
با کار بر روی اختلالات خاص بدن، یک فیزیوتراپیست به بهبود توانایی انجام فعالیت ها با کمترین کمک ممکن یا یافتن راه‌های مختلف برای انجام کارها کمک می کند.
همان طور که محدودیت ها کاهش می یابد یا استراتژی‌هایی برای مدیریت آن ها تدوین می شود، فیزیوتراپیست به اهداف نهایی توانبخشی می پردازد یعنی: افزایش مشارکت و رضایت کلی از زندگی.
تمرینات فیزیوتراپی برای آسیب طناب نخاعی
با توجه به محل و شدت آسیب طناب نخاعی، اشکال مختلف فیزیوتراپی ممکن است در نظر گرفته شود. در بخش های بعدی، ۵ نوع مختلف از تمرینات فیزیوتراپی را که ممکن است بیمار آسیب نخاعی روی آن ها کار کند، آورده شده است.
تمرینات دامنه حرکتی
تمرینات دامنه حرکتی (ROM) شامل حرکت مفاصل در کل دامنه حرکتی آنها است. این تمرینات برای تقویت گردش خون و جلوگیری از سفتی مفاصل ضروری است. این تمرینات را می توان به صورت فعال یا منفعل انجام داد.
ROM منفعل به این شکل است که یک مراقب یا فیزیوتراپیست بدن بیمار را برای او حرکت دهد. این کار به هیچ وجه به انرژی بیمار احتیاج ندارد و همین امر انجام آن را برای افرادی که صدمات کامل یا شدید نخاعی دارند، ایده آل می کند.
در مقابل تمرینات ROM فعال توسط بیمار انجام می شود و نیاز به اعمال انرژی دارد. اگر حتی فقط کمی می توانید حرکات خود را کنترل کنید، تمرینات دامنه حرکتی را به طور مستقل برای تحریک و تقویت مسیرهای عصبی در نخاع، امتحان کنید.
تمرینات ROM همچنین بدن را به حرکات مختلف عادت می دهد که می تواند به کاهش حساسیت عضلات بیش فعال کمک کند.
تمرینات کششی
بسیاری از بیماران ضایعه نخاعی به دلیل اختلال در ارتباط بین مغز و عضلات، انقباضات غیرارادی عضلانی به نام اسپاستیسیتی را تجربه می کنند.
تمرینات کششی می تواند به کشیدگی عضلات اسپاستیک کمک کرده و درد ناشی از فشار اضافی به مفاصل را به حداقل برساند. اثرات کشش می‌تواند ساعت ها ادامه داشته باشد و به جلوگیری از آسیب دیدگی در هنگام ورزش شدید کمک کند.
عضلات کاملاً کشیده می توانند فشار بیشتری را تحمل کنند و بدون زحمت به دامنه حرکتی کامل دست یابند که انجام هرگونه تمرین را آسان می کند.
تمرینات هوازی
ورزش‌های هوازی یکی دیگر از انواع مهم ورزش برای بیماران آسیب طناب نخاعی است. این نوع فیزیوتراپی باعث پمپاژ قلب و افزایش گردش خون می شود.
تقویت قلب با ورزش هوازی، به ویژه پس از کاهش تحرک ناشی از آسیب نخاعی، بسیار مهم است. عملکرد ضعیف قلب می‌تواند نبض بیمار و فشار خون او را کاهش دهد.
در صورت عدم رسیدگی، سیستم‌های اصلی قلب ممکن است دچار اختلال در عملکرد شوند.
تمرینات هوازی علاوه بر تقویت قلب، به تنظیم وزن نیز کمک می‌کند که بسیاری از بیماران آسیب نخاعی ممکن است به دلیل کاهش تحرک با آن دست و پنجه نرم کنند.
تمرینات تقویتی
نتیجه اصلی آسیب نخاعی، کاهش فعالیت بدنی به دلیل کنترل محدود تحرک است. این جایی است که تمرینات تقویتی نقش یک قسمت اساسی از فیزیوتراپی را برای بیماران آسیب نخاعی بازی می کنند.
در نهایت، کمبود حرکت می تواند باعث ضعیف شدن عضلات و جمع شدن آنها شود. به این کار آتروفی عضله می گویند.
افراد مبتلا به آتروفی عضلانی مستعد ابتلا به زمین خوردن، شکستگی، گردش خون ضعیف و کاهش میزان متابولیسم هستند.
بنابراین، انجام تمرینات تقویت کننده برای حفظ توده عضلانی بسیار مهم است. حفظ توده عضلانی انجام فعالیت های روزمره را آسان تر می کند تا افراد پس از آسیب طناب نخاعی بتوانند استقلال خود را بدست آورند.
آموزش راه رفتن
بیماران SCI که در فیزیوتراپی خود پیشرفت بیشتری دارند یا اختلالات حرکتی خفیف‌تری دارند، ممکن است روی درمان‌های مبتنی بر فعالیت کار کنند.
آموزش راه رفتن نوعی درمان مبتنی بر فعالیت است که بر بهبودی راه رفتن متمرکز است.
بیماران آسیب نخاعی می توانند با استفاده از واکرها، میله های موازی و تردمیل های تحمل وزن، تغییر وزن و حفظ تعادل را تمرین کنند.
آموزش راه رفتن ممکن است شامل استخر رفتن نیز باشد. شناوری آب به کاهش تنش در مفاصل کمک می کند تا بیماران بتوانند روی بهبود ظاهر خود تمرکز کنند.
روش های درمانی مبتنی بر فعالیت رویکرد عملی تر و ساده تری را برای توانبخشی آسیب نخاعی فراهم می کنند.
در کنار تمرینات فوق الکتروتراپی یکی از متدهای فیزیوتراپی است که برای کمک به بیماران آسیب نخاعی توسط فیزیوتراپیست مورد استفاده قرار می گیرد.
در این قسمت فیزیوتراپیست با استفاده از دستگاه های الکتروتراپی نظیر استیمولاتور جریان های خاصی(اعم از فارادیک، اف ای اس و.. )را به کار می گیرد تا از روند ضعیف شدن عضلات جلوگیری شود و تقویت آنها صورت بگیرد.
