سندروم پیریفورمیس چیست و چه زمانی رخ می‌دهد؟
سندروم پیریفورمیس «Piriformis Syndrome» زمانی اتفاق می‌افتد که عصب سیاتیک توسط عضله پیریفورمیس تحت فشار قرار می‌گیرد. این فشار می‌تواند منجر به التهاب، درد و بی‌حسی در باسن و پشت پا شود. علائم معمولاً در یک طرف بدن دیده می‌شوند، اما در برخی موارد ممکن است دو طرف را نیز درگیر کند.
عضله پیریفورمیس کجاست و چه وظیفه‌ای دارد؟
عضله پیریفورمیس عضله‌ای نازک و تخت است که از ناحیه لگن (نزدیکی مهره‌های تحتانی ستون فقرات) به قسمت فوقانی استخوان ران متصل می‌شود. این عضله نقش مهمی در چرخش خارجی ران دارد. عصب سیاتیک، که طولانی‌ترین و قطورترین عصب بدن است، از زیر عضله پیریفورمیس عبور می‌کند. بنابراین، هرگونه التهاب یا اسپاسم در این عضله می‌تواند باعث فشار بر عصب و ایجاد علائم آزاردهنده شود.
تفاوت سندروم پیریفورمیس با درد سیاتیکی ناشی از دیسک کمر چیست؟
در درد سیاتیکی ناشی از بیرون‌زدگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی، درد از کمر شروع شده و به باسن و پاها کشیده می‌شود. اما در سندروم پیریفورمیس، درد معمولاً از باسن شروع می‌شود و به پشت پا انتشار پیدا می‌کند، بدون درگیری کمر.
علت‌های ایجاد سندروم پیریفورمیس
عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز این سندروم شوند، از جمله:
-
التهاب یا اسپاسم عضله پیریفورمیس
-
زخم یا آسیب‌دیدگی عضله به دنبال ضربه یا تصادف
-
فعالیت بیش‌ازحد یا بلند کردن اجسام سنگین
-
نشستن طولانی‌مدت یا کم‌تحرکی
-
بالا رفتن از پله، دویدن یا پیاده‌روی طولانی در افرادی با عضله ضعیف
همچنین عدم آمادگی جسمانی، عدم گرم‌کردن بدن پیش از فعالیت یا بلند کردن اجسام به روش نادرست، احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهد.
علائم سندروم پیریفورمیس
شایع‌ترین علائم این سندروم عبارت‌اند از:
-
درد در باسن که به پا انتشار می‌یابد
-
سوزش، بی‌حسی یا گزگز در مسیر عصب سیاتیک
-
تیر کشیدن درد هنگام راه رفتن، نشستن طولانی یا بالا رفتن از پله
روش‌های تشخیص سندروم پیریفورمیس
تشخیص دقیق این سندروم معمولاً با ترکیب گرفتن شرح‌حال دقیق بیمار، معاینه فیزیکی و تست‌های نورولوژیک انجام می‌شود.
روش‌های کمکی برای تشخیص:
-
MRI
-
سی‌تی‌اسکن
-
سونوگرافی عضلانی
-
الکترومایوگرافی (EMG)
درمان سندروم پیریفورمیس چگونه است؟
درمان این بیماری معمولاً غیرجراحی و محافظه‌کارانه است. روش‌های متداول شامل:
فاز حاد:
-
استراحت کوتاه‌مدت (چند روز)
-
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID)
-
داروهای شل‌کننده عضلانی
-
تزریق استروئید یا بوتاکس در موارد شدید
فیزیوتراپی و تمرین‌درمانی:
-
کشش و تقویت عضله پیریفورمیس
-
درمان‌های دستی و آزادسازی مایوفاشیال
-
استفاده از مدالیته‌هایی مانند:
-
TENS
-
اولتراسوند
-
لیزر کم‌توان و پرتوان
-
درمان با گرما و سرما
-
سوزن خشک (Dry Needling)
-
درمان‌های فیزیوتراپی به کاهش التهاب، کاهش فشار روی عصب سیاتیک و بازیابی عملکرد عضله کمک می‌کنند. معمولاً دوره بهبودی بین ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد.
مطلب پیشنهادی: فیزیوتراپی عصب سیاتیک
چطور از سندروم پیریفورمیس پیشگیری کنیم؟
رعایت نکات زیر می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به این سندروم کمک کند:
-
تمرین منظم عضلات لگن و ران
-
حفظ وضعیت مناسب بدن هنگام نشستن، ایستادن و رانندگی
-
بلند کردن صحیح اجسام (با زانو خم و کمر صاف)
-
پرهیز از چرخش ناگهانی کمر
-
گرم‌کردن پیش از فعالیت و انجام حرکات کششی بعد از آن
-
اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت در یک وضعیت ثابت
جمع‌بندی
سندروم پیریفورمیس یکی از دلایل شایع درد در ناحیه باسن و انتشار آن به اندام تحتانی است که به‌دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک توسط عضله پیریفورمیس رخ می‌دهد. این سندروم معمولاً با علائمی مانند درد عمقی در باسن، گزگز یا بی‌حسی در پا و تشدید درد هنگام نشستن یا بالا رفتن از پله شناخته می‌شود. عوامل زمینه‌ساز شامل آسیب، استفاده بیش‌ازحد، وضعیت‌های نادرست بدنی و ضعف عضلانی هستند.
تشخیص این عارضه با معاینه بالینی دقیق و در صورت نیاز، تصویربرداری یا نوار عصب-عضله صورت می‌گیرد. درمان معمولاً محافظه‌کارانه بوده و شامل دارو، استراحت محدود، و مهم‌تر از همه، فیزیوتراپی هدفمند و تمرین‌درمانی است. استفاده از روش‌هایی مانند کشش عضله پیریفورمیس، تکنیک‌های آزادسازی بافت نرم، و مدالیته‌های الکتروتراپی نقش مؤثری در بهبود علائم دارد.
با مداخلات به‌موقع و رعایت اصول اصلاحی و تمرینی، بیشتر بیماران طی چند هفته بهبود یافته و می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند. آگاهی از این سندروم و توجه به علائم اولیه، نقش کلیدی در پیشگیری از مزمن شدن آن دارد.
