مفاصل ساکروایلیاک بین استخوانهای ایلیوم و ساکروم قرار دارند و ستون فقرات را به باسن متصل می کنند.
این دو مفصل وظیفه حمایت و پایداری سایر اندامها را بر عهده دارند و نقش مهمی در جذب ضربه هنگام راه رفتن و بلند کردن اجسام را ایفاء می کنند.
مفاصل خاجی خاصره از پشت در زیر کمر قرار دارند، به گونه ای که در محل قرارگیری آنها دو فرورفتگی قابل مشاهده هستند. رباط ها و عضلات قوی ای از مفاصل ساکروایلیاک حمایت می کنند.
با افزایش سن استخوان ها دچار آرتروز و رباط ها خشک می شوند و با فرسوده شدن غضروف استخوان ها به هم ساییده می شوند و درد احساس خواهید کرد
مفصل خاجی خاصره یک مفصل سینوویال پر از مایع است.
درد مفصل ساکروایلیاک بسته به وسعت و علت آسیب از خفیف تا شدید متغیر است. درد حاد این مفصل به طور ناگهانی رخ می دهد و بهبود آن معمولاً چند روز تا چند هفته طول می کشد.
درد مزمن مفصل ساکروایلیاک بیش از سه ماه ادامه دارد. درد مزمن ممکن است همیشه وجود داشته باشد یا با انجام فعالیتهای خاص بدتر شود.
علائم درد مفصل ساکروایلیاک
تشدید درد مفصل ساکروایلیاک معمولاً می تواند منجر به التهاب شود.
این التهاب ساکروایلئیت نیز نامیده می شود. التهاب مفصل خاجی خاصره میتواند علت اصلی درد، خشکی و سایر علائم باشد.
درد در کمر و پاها
درد مرتبط با مفصل ساکروایلیاک بیشتر در باسن و پایین کمر رخ میدهد. این درد میتواند پاها، کشاله ران و حتی کف پاها را نیز درگیر کند. درد می تواند هنگام وارد کردن فشار اضافی بر مفصل خاجی خاصره مانند بالا رفتن از پلهها، دویدن یا راه رفتن سریع و دراز کشیدن یا دادن وزن به یک طرف تشدید شود.
خشکی مفصل ساکروایلیاک
خشکی و کاهش دامنه حرکتی در قسمت پایین کمر، لگن، خاصره و کشاله ران که طی حرکاتی مانند بالا رفتن از پله ها یا خم شدن در کمر مشکل ایجاد می کند.
بی ثباتی مفصل ساکروایلیاک
بیثباتی در لگن و یا پایین کمر که باعث می شود لگن در هنگام ایستادن، راه رفتن یا حرکت از حالت ایستاده به نشسته وضعیت خمیده یا شل پیدا کند.
علل درد مفصل خاجی خاصره
علل ایجاد کننده درد مفصل ساکروایلیاک عبارتند از:
آسیب تروماتیک مفصل ساکروایلیاک
یک ضربه ناگهانی مانند تصادف با وسیله نقلیه موتوری یا زمین خوردن میتواند به مفاصل ساکروایلیاک آسیب برساند.
آرتریت یا استئوآرتریت مفصل ساکروایلیاک
در مفاصل خاجی خاصره رخ میدهد همچنین اسپوندیلیت آنکیلوزان نوعی آرتریت التهابی است که بر ستون فقرات تأثیر میگذارد.
بارداری در بیماری مفصل ساکروایلیاک
مفاصل ساکروایلیاک باید در هنگام زایمان شل و کشیده شوند. اضافه وزن و تغییر در نوع راه رفتن طی دوران بارداری میتوانند باعث وارد شدن فشار اضافی روی این مفاصل و در نهایت منجر به سایش غیر طبیعی شوند.
عفونت مفصل ساکروایلیاک
در موارد نادر، مفصل خاجی خاصره ممکن است دچار عفونت شود.
عمل جراحی قبلی پایین کمر
این نوع عمل جراحی میتواند فشار را به مفصل ساکروایلیاک منتقل کند. نتایج حاصل از مطالعهای نشان داد که درد مفصل خاجی خاصره به دنبال جراحی فیوژن ( چسباندن دو مفصل به یکدیگر ) بیشتر از دیسکتومی( خارج کردن دیسک ) است .
تشخیص دقیق درد مفصل خاجی خاصره
هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند درد مفصل ساکروایلیاک را تشخیص دهد. به همین دلیل، باید ترکیبی از نتایج آزمایشهای تشخیصی با هم در نظر گرفته شوند تا تشخیص دقیقی صورت پذیرد
تشخیص اختلال عملکرد مفصل خاجی خاصره ممکن است دشوار باشد زیرا علائم آن مشابه سایر مشکلات رایج مانند درد ساق پا ناشی از فتق دیسک کمر یا درد پایین کمر ناشی از آرتریت مفصل ستون فقرات است .
تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی
فرآیند تشخیصی معمولاً با جمعآوری تاریخچه پزشکی از جمله اطلاعات مربوط به درد و علائم فعلی شروع میشود. علاوه بر این، تاریخچه پزشکی شامل اطلاعاتی در مورد رژیم غذایی، خواب، عادات ورزشی و میزان فعالیت و همچنین هرگونه آسیب جدید یا قدیمی است که ممکن است در پیدایش درد مفصل ساکروایلیاک نقش داشته باشند.
آزمایشهای متعدد ارتوپدی وجود دارند که با انجام آنها میتوان درد مفصل ساکروایلیاک را از سایر علل متمایز کرد. این آزمایشها عبارتند از:
تست اعمال فشار
طی این تست در حالی که بیمار روی میز معاینه و با صورت به سمت پایین و روی شکم دراز کشیده است فشاری به پشت لگن وارد میشود. تست زمانی مثبت تلقی میشود که این فشار درد را بازتولید کند.
تست دیسترکشن ( جدا کردن مفاصل )
در این تست فشار به جلوی لگن و در حالت خوابیده بر پشت وارد میشود. تست زمانی مثبت تلقی میشود که فشار وارده به لگن باعث بازتولید درد شود.
تست فابر
در این تست یک پای بیمار در حالت خوابیده به پشت صاف نگه داشته میشود در حالی که پای دیگر قسمت داخلی زانوی صاف را لمس میکند. با فشار دادن ملایم زانوی خم شده به سمت پایین و بیرون، به مفصل ساکروایلیاک فشار وارد میشود در صورت بروز درد تست مثبت می شود .
همانطور که در بالا ذکر شد، اگر ترکیبی از تستهای حرکتی پاسخ درد مشابهی را در مفصل خاجی خاصره درگیر ایجاد کنند و سایر علل نیز رد شده باشند، علت اصلی درد ، مفصل ساکروایلیاک تشخیص داده خواهد شد.
گزینههای درمانی برای بهبود درد مفصل ساکروایلیاک
درمان مفصل ساکروایلیاک معمولاً بر کاهش درد و بازگرداندن حرکت طبیعی مفصل تمرکز دارد. در اکثر موارد درد مفصل ساکروایلیاک به طور مؤثر با استفاده از درمانهای غیر جراحی مدیریت می شود.
درمانهای غیر جراحی
هیچ رویکرد واحدی برای مدیریت درد مفصل ساکروایلیاک وجود ندارد که برای همه بیماران مفید باشد. معمولاً ترکیبی از درمان های غیرجراحی برای تسکین مؤثر درد ضروری است.
درمانهای غیر جراحی جهت بهبود درد مفصل خاجی خاصره معمولاً شامل موارد زیر می باشند:
دوره نقاهت کوتاه
ممکن است یک دوره استراحت ۱ تا ۲ روزه توصیه شود. استراحت بیش از چند روز توصیه نمی شود، زیرا انجام این کار ممکن است خشکی را بدتر کند و باعث افزایش درد شود.
استفاده از یخ یا گرما برای مفصل ساکروایلیاک
اعمال یخ روی پایین کمر و لگن میتواند التهاب، درد و ناراحتی را کاهش دهد. گرمای اعمال شده در اطراف مفصل با کاهش تنش یا گرفتگی عضلانی به تسکین درد کمک می کند.
داروهای ضد درد مفصل ساکروایلیاک
داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای تسکین درد خفیف تا متوسط توصیه می شوند.
دارو های تجویزی مانند شلکننده های عضلانی یا ضد دردهای حاوی مواد مخدر در دورههای درد شدید و حاد استفاده می شوند.
این داروها باید با احتیاط مصرف شوند زیرا بسیار اعتیادآور هستند و می توانند عوارض جانبی شدیدی ایجاد کنند.
درمان دستی مفصل ساکروایلیاک
در صورتی که درد مفصل ساکروایلیاک به دلیل حرکت بسیار کم ایجاد شود، درمان دستی که توسط فیزیوتراپیست انجام می شود میتواند بسیار مؤثر باشد.
این درمان شامل روش های دستی است که روی مفصل خاجی خاصره و ناحیه پایین کمر با هدف کاهش تثبیت مفصل و تنش عضلانی و بازگرداندن دامنه حرکتی طبیعی اعمال می شود.
بریس برای مفصل ساکروایلیاک
هنگامی که مفصل خاجی خاصره بیش از حد شل است و بسیار متحرک است ، میتوان یک بریس لگنی را دور کمر پیچید و محکم کشید تا ناحیه تثبیت گردد.
بریس لگن به اندازهی یک کمربند پهن است و زمانی که مفصل ملتهب و دردناک است می تواند مفید باشد. این درمان بوسیله ی بریس در زنان باردار خیلی می تواند موثر باشد .
تزریق داخل مفصل ساکروایلیاک
یک بی حس کننده موضعی مانند لیدوکائین همراه با یک داروی ضد التهابی مانند کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب و کمک به کاهش درد در داخل مفصل تزریق می شوند.
تسکین درد پس از تزریق دارو به داخل مفصل می تواند به کاهش درد هنگام شروع فیزیوتراپی و بازگشت به سطح فعالیت طبیعی کمک کند.
فیزیوتراپی برای بهبود درد مفصل خاجی خاصره
تمرینات مربوط به اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک به گونهای طراحی شدهاند که قادر باشند به آرامی مفصل را به عملکرد و تحرک طبیعی بازگردانند و در نتیجه درد و سایر علائم را کاهش دهند. تمرینات می توانند به صورت فردی و از موردی به مورد دیگر متفاوت باشند.
فیزیوتراپی برای توانبخشی مفصل ساکروایلیاک معمولاً شامل موارد زیر است:
کشش برای کاهش تنش عضلانی و گرفتگی در قسمت پایین کمر، لگن و ران ها از جمله عضلات پیریفورمیس، گلوتئوس ماکسیموس و عضلات همسترینگ. تنش در این عضلات ناشی از اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک میتواند علت اصلی درد باشد.
تمرینات تقویتی برای حمایت بهتر از مفصل ساکروایلیاک و لگن یا پایین کمر. حمایت بهتر از مفصل می تواند از طریق تقویت عضلات شکم، عضلات جانبی تنه و عضلات پایین کمر صورت پذیرد.
ورزش هوازی برای افزایش جریان خون و رساندن مواد مغذی و اکسیژن به بافتهای آسیب دیده که روند بهبودی را تسهیل می کند.
ایروبیک ملایم برای بهبود اختلال عملکرد مفصل خاجی خاصره و به حداقل رساندن درد ناشی از ورزش مفید است. تمرینات ایروبیک ملایم می توانند شامل دوچرخهسواری ثابت، دویدن روی الیپتیکال یا ایروبیک در آب باشند.
عمل جراحی جهت کاهش درد مفصل ساکروایلیاک
فیوژن مفصل ( ثابت کردن مفصل ) عمل جراحی استاندارد جهت درمان درد مفصل ساکروایلیاک است. هدف از انجام این روش از بین بردن کامل حرکت در مفصل خاجی خاصره از طریق اتصال ایلیوم و ساکروم است.
فیوژن ساکروایلیاک شامل استفاده از پیچ ها یا میله های ایمپلنت شده و همچنین پیوند احتمالی استخوان در سراسر مفصل است. پیشرفت روش های کم تهاجمی در سالهای اخیر علاوه بر کاهش مدت زمان بهبودی موجب بهبود نتایج و کاهش درد و ناتوانی شده است.
پیشگیری مفصل ساکروایلیاک
برخی علل درد مفصل خاجی خاصره قابل پیشگیری نیستند. اما می توانید با ورزش کردن و انتخاب سبک زندگی سالم از بدتر شدن این وضعیت پیشگیری کنید.
تعدادی از روشهای پیشگیری و توصیههای عمومی بهداشتی عبارتند از:
- پیروی از تکنیک های صحیح بلند کردن اجسام
- قرار گرفتن در وضعیت مناسب هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن و خوابیدن
- ورزش منظم همراه با کشش و تقویت عضلات
- رعایت حالات مناسب بدن در محل کار
- تغذیه مناسب، حفظ وزن سالم و داشتن توده بدنی بدون چربی
- تکنیک های مدیریت استرس و آرامش
