شانه و فیزیوتراپی شانه یکی از مهمترین و پیچیده ترین مفاصل بدن است که دامنه حرکتی وسیعی دارد و به شما امکان میدهد که بازوها را در تمام جهات حرکت دهید.
این گستردگی حرکت باعث شده است که شانه مستعد آسیب های مختلف باشد. از مشکلات عضلانی و مفصلی تا اختلالات عصبی و التهابی، شانه به دلایل مختلف ممکن است دچار درد یا محدودیت حرکت شود. فیزیوتراپی یکی از بهترین راه ها برای درمان این مشکلات است.
برای درک بهتر روند درمان در فیزیوتراپی شانه، باید با بخش‌های مختلف آن و عملکرد هر کدام آشنا شویم.
۱. مفصل گلنوهومرال (Glenohumeral Joint) فیزیوتراپی شانه
مفصل گلنوهومرال به عنوان اصلی‌ترین مفصل شانه، به شکل گوی و کاسه طراحی شده است. این مفصل اجازه میدهد بازوها در تمام جهات حرکت کنند. در این ناحیه، گوی استخوان بازو (هومروس) در کاسه سطحی استخوان کتف (اسکاپولا) قرار میگیرد.
مشکلاتی مانند دررفتگی، نیم‌دررفتگی یا التهاب مفصلی (آرتروز شانه) ممکن است در این ناحیه رخ دهد. آسیب به این مفصل معمولاً به درد شدید و محدودیت در حرکت بازو منجر میشود.
فیزیوتراپی برای بهبود این شرایط شامل تمرینات حرکتی، کششی و تقویتی است که به بازگشت حرکت طبیعی و کاهش درد کمک میکند. استفاده از تکنیک های دستی و درمانهای حرارتی نیز ممکن است در روند درمان مفید باشد.
۲. مفصل آکرومیوکلاویکولار (Acromioclavicular Joint)
مفصل آکرومیوکلاویکولار بین دو استخوان کلاویکول (ترقوه) و آکرومیون (بخشی از کتف) قرار دارد. این مفصل به‌خصوص در حین حرکات بالا بردن بازوها نقش مهمی ایفا میکند. آسیبهای این ناحیه معمولاً شامل کشیدگی رباط ها، دررفتگی یا التهاب مفصل است.
درد و تورم ناشی از آسیب به این مفصل، حرکات شانه را محدود میکند. فیزیوتراپی در این موارد، با استفاده از تمرینات تقویتی و حرکتی همراه است که به بازیابی دامنه حرکتی و بهبود استحکام مفصل کمک میکند.
همچنین، ممکن است از تکنیک‌های ماساژ و تحریک الکتریکی برای تسکین درد استفاده شود.
۳. کپسول مفصلی (Capsule) فیزیوتراپی شانه
کپسول مفصلی شانه یک بافت ضخیم و محکم است که دور تا دور مفصل گلنوهومرال را فرا میگیرد. این کپسول مفصل را پایدار نگه میدارد و از آن در برابر آسیب‌ها محافظت میکند. در برخی از بیماری‌ها نظیر کپسولیت چسبنده یا شانه یخ زده (Frozen Shoulder)، این بافت دچار التهاب و سفتی میشود.
در نتیجه، بیمار درد شدیدی را تجربه کرده و دامنه حرکتی مفصل به‌طور قابل‌توجهی محدود میشود. فیزیوتراپی برای درمان شانه یخ زده شامل تمرینات کششی و تکنیک‌های دستی برای افزایش انعطاف پذیری کپسول و بازیابی حرکت طبیعی شانه است. این درمان به تدریج و با رعایت صبر و پشتکار به بهبود دامنه حرکتی شانه کمک میکند.
۴. ماهیچه‌های روتاتور کاف (Rotator Cuff)
روتاتور کاف شامل چهار ماهیچه اصلی است که به تثبیت و حرکت شانه کمک میکنند. این ماهیچه ها وظیفه دارند که شانه را در موقعیت صحیح نگه دارند و از دررفتگی و آسیب های مفصلی جلوگیری کنند.
مشکلات روتاتور کاف، از جمله پارگی تاندون ها، کشیدگی عضلات و التهاب، بسیار شایع هستند و معمولاً با درد در قسمت جلویی و جانبی شانه همراه هستند. آسیب به روتاتور کاف باعث ضعف عضلانی، کاهش دامنه حرکتی و ناتوانی در انجام حرکات روزانه میشود.
فیزیوتراپی برای روتاتور کاف شامل تمرینات تقویتی مخصوص این عضلات، تمرینات کششی و تمرینات بهبود تعادل عضلات است که به بهبود عملکرد و کاهش درد کمک میکنند.
۵. بورس های شانه (Bursae)
بورس ها کیسه های کوچکی از مایع هستند که در اطراف مفاصل قرار دارند و نقش آنها کاهش اصطکاک بین استخوانها و بافتهای نرم اطراف است.
التهاب بورس‌ها یا بورسیت یکی از مشکلات شایع در شانه است که معمولاً به علت فشارهای مداوم یا حرکات تکراری ایجاد میشود.
بورسیت باعث درد شدید و تورم در شانه میشود و حرکات شانه را محدود میکند. درمان فیزیوتراپی در این موارد شامل استفاده از تمرینات کششی، تکنیک‌های دستی و استفاده از روشهای سرد و گرم برای کاهش التهاب و درد است. همچنین، فیزیوتراپیست ممکن است تمریناتی برای پیشگیری از حرکات تکراری و اصلاح الگوی حرکتی تجویز کند.
۶. مفصل اسکاپولوتوراسیک (Scapulothoracic Joint)
این مفصل میان استخوان کتف و قفسه سینه قرار دارد و برای حرکات شانه و بازوها ضروری است. برخلاف سایر مفاصل، این مفصل کاملاً توسط عضلات و بافت های نرم کنترل میشود و به همین دلیل به سادگی دچار آسیب نمیشود، اما در برخی موارد به علت استفاده نادرست یا فشارهای مداوم ممکن است دردناک شود.
مشکلات مرتبط با این مفصل معمولاً با درد در قسمت فوقانی پشت و ناتوانی در حرکت آزادانه شانه همراه است. فیزیوتراپی برای این بخش شامل تمرینات اصلاحی و تقویتی عضلات کتف و شانه است که به بهبود هماهنگی و ثبات مفصل کمک میکند.
سخن پایانی
شانه به عنوان یک سیستم پیچیده از مفاصل، عضلات، تاندون ها و بورس ها، به‌راحتی در معرض آسیب های مختلف قرار میگیرد.
شناخت اجزای مختلف شانه و درک نقش آنها در عملکرد روزمره به فیزیوتراپیست ها کمک میکند تا درمانهای مؤثری برای مشکلات شانه طراحی کنند.
از تمرینات تقویتی و کششی گرفته تا تکنیک های دستی و استفاده از درمانهای حرارتی، فیزیوتراپی میتواند به طور چشمگیری در کاهش درد و بازگشت دامنه حرکتی شانه نقش داشته باشد.
