فیزیوتراپی یک روش بهبودبخشی حیاتی برای افرادی است که ضربه مغزی را تجربه کرده‌اند.
این روش مبتنی بر تمرینات فیزیکی، درمان‌های دستی، و راهکارهای توانبخشی است که هدف آن بهبود عملکرد فیزیکی و شناختی فرد می‌باشد.
در این مطلب به آسیب های سر و اثر فیزیوتراپی در آن می پردازیم.
ضربه مغزی
آسیب‌های سر می‌توانند از آسیب به مغز و جمجمه تا آسیب به پوست سر، انواع مختلفی داشته باشند.
این آسیب‌ها ممکن است باعث تشکیل کبودی یا ورم ساده شوند و یا منجر به ضربه‌های مغزی شدید گردند.
ضربه مغزی، شکستگی جمجمه و زخم پوست سر از جمله آسیب‌های شایع در ناحیه سر هستند.
عوارض و روشهای درمان این آسیب‌ها تا حد زیادی متفاوت بوده و به وسیله ایجاد و شدت آسیب تعیین می‌شوند.
ضربه‌ی مغزی زمانی رخ می‌دهد که ضربه‌ی وارد شده بر روی سر به حدی محکم باشد که منجر به آسیب مغزی شود.
فیزیوتراپی بخش جدایی ناپذیری از تیم توابخشی عصبی می باشد.
توانبخشی بیماران آسیب مغزی توسط تیم درمانی شامل فیزیوتراپیست، کاردرمانگر و پزشک متخصص صورت می گیرد.
نقش فیزیوتراپی در ضربه مغزی
- بهبود تعادل و راه رفتن
- افزایش توانایی فرد برای نشستن، ایستادن، حرکت در تخت و غلتیدن
- کاهش گرفتگی، درد و اسپاسم های عضلانی
- افزایش قدرت
- بازآموزی الگوهای طبیعی حرکت
- بهبود عملکرد دست یا پای آسیب دیده
- افزایش سطح انرژی
- افزایش استقلال فرد و کیفیت زندگی او
- کاهش خطر زمین خوردن
بازگشت عملکرد پس از ضربه مغزی:
فرایند بهبود خود به خودی
پروسه مربوط به ترمیم سیستم عصبی مرکزی بلافاصله بعد از آسیب.
بازیابی ناشی از عملکرد
پروسه مبتنی بر بهبود وضعیت سیستم عصبی در پاسخ به فعالیت و تحریک محیطی.
مداخلات فیزیوتراپی در ضربه مغزی
مداخلات ترمیمی
که بر روی بازیابی مجدد بافت آسیب دیده و فعال سازی حرکات فرد، پیش از بیماری، تمرکز می کند.
مداخلات جبرانی
بر تقویت عملکرد بهینه با استفاده از مهارت های باقی مانده برای جبران آسیب ها متمرکز است. یعنی استفاده از بخش های سالم برای انجام مراقبت های شخصی
مداخلات پیشگیرانه
با تمرکز بر کاهش دامنه نفوذ اختلال و ارتقا سلامت عمومی فرد.
به عنوان مثال، فیزیوتراپی تنفسی باعث تقویت عملکرد قفسه سینه می شود. بنابراین از پسرفت آن جلوگیری می کند.
فیزیوتراپیست برای دستیابی به این اهداف از تکنیک های درمانی مختلفی شامل الکتروتراپی (هم برای کاهش درد هم تقویت عضلات و افزایش سرعت ترمیم)، تمرین درمانی (بازیابی الگوهای حرکتی، تقویت عضلات و..) استفاده میکند:
- تمرینات ورزشی درمانی
- بهبود مهارت های دستی مثل مهارت در حرکات دست و یا دست کاری اشیا
- تجویز و آموزش استفاده از اورتز ها و وسایل کمک حرکتی مثل کراچ و ویلچر
- مداخلات تنفسی فیزیوتراپی در ضربه مغزی، با تکنیک های پاکسازی راه هوایی
- آموزش عملکردی مهارت های مراقبت از خود و خانه داری
- آموزش عملکردی مهارت های لازم در محل کار، مدرسه، فعالیتهای اوقات فراغت و بازی
- استفاده از مدالیته های درمانی دیگر مانند، آب درمانی، الکتروتراپی و سرما درمانی.
- تکنیک های محافظتی یکپارچه باعث افزایش سلامت و کمک به زنده ماندن بافت می شوند.
درمان فیزیوتراپی در ضربه مغزی برای مرحله حاد باید به شرح زیر باشد:
- تحریک سطح هوشیاری از طریق روش های چند عاملی
- تحریک عملکرد بدنی برای بهبود کنترل حرکات و پوسچر، حفظ تحرک و عادی سازی تون عضلانی
- کاهش عوارض ثانویه از طریق مدیریت اسپاستیسیته و پیشگیری از انقباض
- پیشگیری از استخوان سازی هتروتروفیک
- مدیریت تنفس
- مدیریت یکپارچگی بافت پوست
- پیشگیری از عفونت
- بهینه سازی مراقبت های تنفسی؛ مثل وضعیت دهی، اکسیژن درمانی، تکنیک های دستی و… که توسط تیمی شامل فیزیوتراپیست، کاردرمان و گفتار درمانگر انجام می شود.
- حفظ یا بازیابی سطح تحمل در برابر چالش جسمی و قرار گرفتن در حالت نشسته یا ایستاده
- مدیریت و تسکین درد
- آموزش خانواده و مراقبان در مورد عوارض و نحوه مدیریت بیماری
درمان فیزیوتراپی ضربه ی مغزی در مرحله ی مزمن:
روند توانبخشی یک پروسه مداوم از زمان بستری تا بازگشت فرد به جامعه است.
افرادی که در اثر ضربه مغزی دچار نقص مزمن شده اند، باید به طور مستمر از خدمات توانبخشی کمک بگیرند.
هر بیمار مبتلا به آسیب مغزی اکتسابی باید به توانبخشی عصبی ویژه، برای مدت زمان لازم دسترسی داشته باشد که ممکن است مدت زمان آن مادام العمر باشد.
مداخلات فیزیوتراپی در ضربه مغزی برای فاز مزمن نیز تقریبا مانند نوع حاد انجام می گیرد.
اما باید به یک سری نکات به خصوص در مورد آن توجه کرد؛ مانند: ارزیابی و درمان به هم پیوسته، هدف گذاری و برنامه ریزی درمانی بیمار محور، انتخاب روشهای درمانی ایمن، موثر و مولد، توانا سازی بیمار با انجام فعالیت های خودگردان تحت نظر و پشتیبانی فیزیوتراپیست.
دارو درمانی وجراحی برای درمان ضربه ی مغزی
نقش اصلی این داروها جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی و از بین بردن این لخته‌ها، پایین آوردن فشار خون و کاهش میزان کلسترول است.
ضرورت جراحی برای درمان ضربه ی مغزی خونریزی دهنده
در صورت ورم کردن مغز، انجام عمل جراحی برای از بین بردن ورم و کاهش احتمال خونریزی مجدد ضرورت می‌یابد.
